Urządzenie wszechstronne, zagrożenie niedoceniane
Przestępstwa z użyciem kserokopiarki na świecie

 

Kserokopiarka, a w jej współczesnej, rozwiniętej formie – wielofunkcyjne urządzenie biurowe (MFP – Multifunction Printer), stała się nieodłącznym elementem niemal każdego biura, instytucji, a nawet domowego gospodarstwa. Jest to sprzęt niezwykle przydatny: pozwala na powielanie dokumentów, skanowanie, drukowanie i często faksowanie. Ta wszechstronność, w połączeniu z zaawansowaną technologią, która pozwala na wierne odtwarzanie obrazów i tekstu, sprawia, że MFP, z pozoru niewinne, stało się narzędziem wykorzystywanym w różnego rodzaju przestępstwach na całym świecie.

Niewielu użytkowników zdaje sobie sprawę z potencjalnych zagrożeń, jakie niesie ze sobą niekontrolowane lub nieświadome użycie kserokopiarki. Od klasycznego fałszerstwa dokumentów i walut, po zaawansowane cyberprzestępstwa związane z kradzieżą danych – zakres przestępstw z użyciem MFP jest zaskakująco szeroki i ewoluuje wraz z postępem technologicznym. Celem tego artykułu jest dogłębna analiza tych zjawisk, przedstawiająca różne typy przestępstw, sposoby ich realizacji oraz konsekwencje, z jakimi borykają się organy ścigania i ofiary.

 

1. Kserokopiarka jako narzędzie fałszerstwa i podrabiania – klasyka przestępczości

Najbardziej oczywistym i historycznie najdłużej występującym zastosowaniem kserokopiarki w przestępczości jest fałszerstwo. Od wczesnych, czarno-białych kopii po zaawansowane cyfrowe reprodukcje, urządzenia te umożliwiały i nadal umożliwiają nielegalne powielanie szerokiej gamy dokumentów i wartości materialnych.

1.1. Fałszerstwo pieniądza i papierów wartościowych

Kserokopiarki, zwłaszcza te kolorowe i wysokiej rozdzielczości, były i są wykorzystywane do podrabiania walut, bonów, czeków podróżnych, obligacji czy akcji.

• Początki: w początkach technologii kserograficznej, czarno-białe kopiarki były wykorzystywane do produkcji prymitywnych fałszerstw, łatwych do wykrycia. Jednak wraz z rozwojem kolorowych kserokopiarek i ich rosnącą dostępnością, zdolność do tworzenia bardziej przekonujących replik wzrosła dramatycznie.
• Wyzwania dla przestępców: współczesne banknoty są wyposażone w liczne, zaawansowane zabezpieczenia, takie jak znaki wodne, nitki zabezpieczające, mikrodruki, hologramy, farby zmienne optycznie (OVI) czy elementy reagujące na światło UV. Kserokopiarki, nawet te najbardziej zaawansowane, mają trudności z wiernym odtworzeniem tych zabezpieczeń. Niemniej jednak, przestępcy często drukują takie elementy jak hologramy osobno i naklejają je na podrobione banknoty, lub wykorzystują kserokopiarki do tworzenia bazy, na którą później nanoszone są inne techniki fałszerstwa (np. sitodruk).
• Globalne przypadki: od krajów afrykańskich, gdzie niski poziom świadomości społecznej i brak dostępu do zaawansowanych urządzeń weryfikujących ułatwia wprowadzanie fałszywych banknotów niskiej jakości, po rozwinięte gospodarki, gdzie fałszerze wykorzystują zaawansowane MFP do produkcji bazowych duplikatów, które następnie są udoskonalane. Służby na całym świecie regularnie donoszą o wykrywaniu fałszywych banknotów (np. dolarów amerykańskich, euro, funtów brytyjskich, juanów chińskich), których produkcja często zaczynała się od zeskanowania i wydrukowania oryginału na kserokopiarce.

1.2. Podrabianie dokumentów tożsamości i podróży

Paszporty, dowody osobiste, wizy, prawa jazdy – to dokumenty kluczowe dla identyfikacji osoby i podróży. Kserokopiarki są wykorzystywane do ich podrabiania na masową skalę, co ma daleko idące konsekwencje dla bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego.

• Cel przestępców: fałszywe dokumenty tożsamości są wykorzystywane do nielegalnego przekraczania granic, prania pieniędzy, otwierania fałszywych kont bankowych, oszustw kredytowych, a nawet do ukrywania tożsamości terrorystów i przestępców zorganizowanych.
• Metody: przestępcy mogą kopiować całe dokumenty, zmieniać dane poprzez naklejanie nowych informacji na oryginalne kopie lub tworzyć zupełnie nowe dokumenty na podstawie zeskanowanych wzorców. Nowoczesne kserokopiarki pozwalają na druk w bardzo wysokiej rozdzielczości, co utrudnia wizualne odróżnienie fałszerstwa od oryginału, zwłaszcza dla niewprawionego oka.
• Przykłady: w Europie Wschodniej i Azji regularnie rozbijane są siatki przestępcze zajmujące się produkcją fałszywych dokumentów tożsamości dla migrantów lub osób poszukiwanych, często z wykorzystaniem zaawansowanych MFP, które są w stanie drukować na specjalnym papierze i z odwzorowaniem niektórych elementów zabezpieczających.

1.3. Fałszerstwo dokumentów urzędowych, akademickich i finansowych

Dyplomy uczelni, świadectwa ukończenia kursów, certyfikaty zawodowe, akty notarialne, umowy, zaświadczenia o zatrudnieniu, wyciągi bankowe, rachunki – lista dokumentów podatnych na fałszerstwo jest długa.

• Motywy: podrobione dokumenty są wykorzystywane do uzyskania pracy, na którą fałszerz nie ma kwalifikacji, do wyłudzenia kredytu, do poświadczenia nieprawdy w sądzie, do uwiarygodnienia transakcji finansowych, czy do ukrycia nielegalnego pochodzenia środków.
• Skala problemu: problem ten występuje globalnie. W Stanach Zjednoczonych odnotowano przypadki podrabiania dyplomów lekarskich czy prawniczych z użyciem kserokopiarek, co stanowiło poważne zagrożenie dla zdrowia i bezpieczeństwa publicznego. W wielu krajach afrykańskich i azjatyckich powszechne jest używanie podrobionych rachunków za media do potwierdzenia adresu zamieszkania, co ułatwia oszustwa finansowe. W Europie zdarzają się fałszerstwa zaświadczeń o niekaralności czy zdolnościach kredytowych.
• Technologia w służbie przestępczości: zaawansowane MFP pozwalają na manipulację kolorami, kontrastem, a nawet na symulowanie tekstury papieru, co sprawia, że fałszerstwa są coraz trudniejsze do wykrycia bez specjalistycznego sprzętu.

1.4. Podrabianie biletów, kuponów i zezwoleń

Kserokopiarki są również wykorzystywane do masowego podrabiania biletów na wydarzenia sportowe i kulturalne, kuponów rabatowych, bonów towarowych, a także zezwoleń na parkowanie czy wejście na określone tereny.

• Szybkość i masowość: Wysoka prędkość kopiowania i możliwość druku w kolorze sprawiają, że MFP są idealne do szybkiej produkcji dużej liczby fałszywek, które mogą być następnie sprzedawane po niższej cenie, generując zyski dla przestępców.
• Przykłady: Przed dużymi wydarzeniami sportowymi, takimi jak Igrzyska Olimpijskie czy Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej, policja na całym świecie regularnie wykrywa siatki fałszerzy produkujących bilety za pomocą drukarek cyfrowych i kserokopiarek. Podobne zjawiska obserwuje się w kontekście koncertów, festiwali czy parków rozrywki.

 

2. Nowoczesne MFP – wektor ataków i brama do danych

Wraz z ewolucją kserokopiarek w zaawansowane, sieciowe urządzenia wielofunkcyjne, otworzyły się nowe, bardziej złożone wektory ataków, niezwiązane już tylko z fizycznym powielaniem dokumentów. Współczesne MFP są małymi komputerami, wyposażonymi w systemy operacyjne, pamięć masową i interfejsy sieciowe, co czyni je potencjalnymi celami dla cyberprzestępców i narzędziem do kradzieży danych.

2.1. Kradzież Danych z Wewnętrznych Dysków Twardych (HDD)

Większość nowoczesnych MFP, zwłaszcza te używane w biurach, posiada wewnętrzne dyski twarde, na których tymczasowo przechowywane są obrazy zeskanowanych, skopiowanych lub wydrukowanych dokumentów.

• Mechanizm kradzieży: kiedy urządzenie jest wycofywane z użytku (np. sprzedawane, oddawane do recyklingu, utylizowane), dane na tych dyskach często nie są prawidłowo usuwane. Przestępcy lub nieuczciwi nabywcy mogą odzyskać z nich wrażliwe informacje, takie jak dane finansowe, dane osobowe klientów, strategie biznesowe, tajne receptury, dokumenty medyczne, listy płac, a nawet dane dotyczące bezpieczeństwa narodowego.
• Globalny Problem: problem ten został nagłośniony w wielu krajach. W Stanach Zjednoczonych FBI wydało ostrzeżenia dotyczące tego zagrożenia, a dziennikarze śledczy udowodnili, jak łatwo można odzyskać dane z kupionych na aukcjach używanych kserokopiarek. Podobne incydenty odnotowano w Europie, Azji i Australii. Firmy wynajmujące MFP również stają przed wyzwaniem bezpiecznego zarządzania danymi na dyskach po zakończeniu umowy najmu.
• Rodzaje danych: na dyskach mogą znajdować się kopie cyfrowe wszystkiego, co zostało zeskanowane, wydrukowane, skopiowane czy wysłane faksem przez urządzenie – od danych kart kredytowych, przez numery PESEL, numery kont bankowych, poufne umowy, aż po schematy produktów czy strategiczne plany marketingowe.

2.2. Ataki sieciowe i dostęp do wewnętrznej sieci

Ponieważ MFP są podłączone do sieci firmowej, mogą stać się punktem wejścia dla ataków cybernetycznych.

• Luka w zabezpieczeniach: często MFP są pomijane w procedurach bezpieczeństwa IT, nie są regularnie aktualizowane, a ich domyślne hasła nie są zmieniane. To stwarza luki, które mogą być wykorzystane przez hakerów.
• Wektory ataku:
  • DDoS (Distributed Denial of Service): niewłaściwie zabezpieczone MFP mogą być wykorzystane do uruchomienia ataków DDoS na inne cele w sieci lub poza nią.
  • Phishing/Malware: urządzenia z niezabezpieczonymi portami mogą być wykorzystane do wysyłania fałszywych e-maili (phishing) lub rozprzestrzeniania złośliwego oprogramowania w sieci.
  • Nieautoryzowany dostęp: po uzyskaniu dostępu do MFP, cyberprzestępcy mogą wykorzystać je jako "przystanek" do dalszego penetrowania wewnętrznej sieci firmy, uzyskując dostęp do serwerów, baz danych i innych wrażliwych zasobów.
  • "Drukowanie spamowe" / "Fax-bombing": złośliwe oprogramowanie może przejąć kontrolę nad MFP i wykorzystać je do wysyłania niezliczonych, niechcianych wydruków lub faksów, generując koszty i zakłócając pracę.
• Przypadki na świecie: odnotowano przypadki, w których MFP były wykorzystywane do przeprowadzania ataków na uniwersytety, małe i średnie firmy, a nawet instytucje rządowe, gdzie stanowiły niedocenioną furtkę do sieci.

2.3. Skanowanie i wysyłanie poufnych dokumentów poza firmę

Funkcja skanowania do e-maila lub do chmury, choć niezwykle wygodna, może być nadużywana.

• Brak kontroli: jeśli systemy logowania i autoryzacji na MFP są niewystarczające, pracownik (lub intruz) może zeskanować poufne dokumenty (np. dane klientów, plany projektowe, dane osobowe), a następnie wysłać je na prywatny adres e-mail, na konto w chmurze lub na zdalny serwer.
• Szpiegostwo przemysłowe: jest to szczególnie problematyczne w przypadku szpiegostwa przemysłowego, gdzie konkurencyjne firmy lub wrogie państwa próbują wykraść własność intelektualną, plany badawczo-rozwojowe czy strategie biznesowe.
• Przykłady: chociaż trudne do publicznego udokumentowania ze względu na ich tajny charakter, agencje bezpieczeństwa na całym świecie donoszą o przypadkach, w których skanowanie dokumentów było kluczowym etapem w operacjach wywiadowczych lub aktach szpiegostwa przemysłowego.

 

3. Kserokopiarka w schematach oszustw i manipulacji dokumentami

Oprócz bezpośredniego fałszerstwa i kradzieży danych, kserokopiarki mogą być wykorzystywane w bardziej subtelnych, lecz równie szkodliwych schematach przestępczych.

3.1. Manipulacja oryginalnymi dokumentami przed kopiowaniem

Zamiast podrabiać cały dokument, przestępcy mogą dokonać drobnych zmian w oryginalnym dokumencie (np. usunąć datę, zmienić kwotę, zamazać podpis, a następnie skopiować zmieniony dokument.

• Trudność w wykryciu: w zależności od precyzji kopii i jakości MFP, takie manipulacje mogą być trudne do wykrycia, zwłaszcza gdy oryginał nie jest dostępny do porównania.
• Przykłady: oszustwa finansowe, gdzie zmieniano daty na fakturach lub kwoty na rachunkach. W sprawach sądowych, gdzie zmieniano treść protokołów czy zeznań. W procesach rekrutacyjnych, gdzie zmieniano oceny na świadectwach.

3.2. Nielegalne kopiowanie praw autorskich i własności intelektualnej

Choć nie zawsze jest to "przestępstwo" w sensie ciężkiego kodeksu karnego (często jest to naruszenie prawa cywilnego), masowe kopiowanie książek, podręczników, muzyki, oprogramowania, czy innych materiałów chronionych prawem autorskim bez licencji jest działaniem nielegalnym.

• Akademickie i biznesowe środowiska: w wielu krajach, zwłaszcza w środowiskach akademickich, ale także w niektórych firmach, zdarza się masowe kopiowanie całych książek lub ich fragmentów na kserokopiarkach, co narusza prawa autorskie wydawców i autorów.
• Sprzedaż nielegalnych kopii: w krajach, gdzie egzekwowanie prawa autorskiego jest słabe, można znaleźć rynki, na których sprzedawane są nielegalne, kserowane kopie podręczników czy popularnych książek.

3.3. Wykorzystanie MFP do celów terrorystycznych i kryminalnych

Chociaż MFP nie są bezpośrednio używane do konstruowania materiałów wybuchowych, mogą służyć do celów wspierających:

• Plany i schematy: kopiowanie map, schematów budynków, planów bezpieczeństwa, które mogą być następnie wykorzystane do planowania ataków terrorystycznych, kradzieży czy włamań.
• Podręczniki i instrukcje: powielanie instrukcji tworzenia materiałów wybuchowych, broni czy innych nielegalnych substancji.
• Propaganda: drukowanie i rozpowszechnianie materiałów propagandowych przez grupy ekstremistyczne.

 

4. Globalne studia przypadku i wyzwania dla organów ścigania

Incydenty związane z kserokopiarkami mają miejsce na całym świecie, a ich wykrywanie i ściganie stanowią poważne wyzwanie dla służb.

4.1. Fałszerstwa w Europie i Azji

• Polska i Europa wschodnia: regularnie donosi się o rozbijaniu grup przestępczych produkujących fałszywe banknoty euro, waluty lokalne, a także podrabiających dokumenty samochodowe, świadectwa kwalifikacji czy dowody rejestracyjne, często z wykorzystaniem zaawansowanych urządzeń wielofunkcyjnych.
• Chiny i Azja południowo-wschodnia: region ten jest znany z masowej produkcji podróbek towarów, w tym również dokumentów i papierów wartościowych. Wykorzystanie najnowszych technologii druku cyfrowego, w tym zaawansowanych MFP, jest tam powszechne. Odnotowuje się tam masowe fałszerstwa dyplomów uniwersyteckich, dokumentów podróży i chińskiego juana.

4.2. Kradzieże danych w Stanach Zjednoczonych

• Incydenty w USA: szereg doniesień medialnych w USA na przestrzeni ostatnich lat ujawniło, jak dane korporacyjne i osobiste były odzyskiwane z dysków twardych używanych kserokopiarek sprzedawanych na aukcjach. Dane te obejmowały poufne informacje medyczne, finansowe i polityczne, co doprowadziło do szerokiej dyskusji na temat konieczności bezpiecznego wymazywania danych.
• Ostrzeżenia FBI: federalne Biuro Śledcze (FBI) w Stanach Zjednoczonych wydało publiczne ostrzeżenia dotyczące zagrożeń związanych z niezabezpieczonymi dyskami twardymi w MFP, zachęcając firmy do stosowania certyfikowanych metod usuwania danych.

4.3. Wyzwania dla kryminalistyki

• Identyfikacja źródła: nowoczesne kserokopiarki są tak precyzyjne, że odróżnienie kopii od oryginału, zwłaszcza na pierwszy rzut oka, może być bardzo trudne. Kryminalistyka musi wykorzystywać zaawansowane techniki, takie jak analiza mikroskopijna toneru, składu chemicznego, wzorców rastra, a nawet artefaktów "żółtej kropki" (niektóre kolorowe drukarki pozostawiają mikroskopijne, niewidoczne gołym okiem wzory żółtych kropek, które mogą pomóc w identyfikacji modelu i numeru seryjnego drukarki).
• Analiza cyfrowa: w przypadku kradzieży danych z dysków twardych MFP, konieczna jest zaawansowana wiedza z zakresu informatyki śledczej, aby prawidłowo odzyskać i zabezpieczyć dowody cyfrowe.
• Współpraca międzynarodowa: wiele przestępstw z użyciem kserokopiarek ma charakter transgraniczny (np. podrabiane dokumenty tożsamości używane do przemytu ludzi), co wymaga ścisłej współpracy międzynarodowej organów ścigania.

 

5. Środki zapobiegawcze i zabezpieczające – odpowiedź na zagrożenie

W obliczu rosnącej złożoności i skali przestępstw z użyciem kserokopiarek, kluczowe jest wdrożenie odpowiednich środków zapobiegawczych, zarówno technologicznych, jak i proceduralnych.

5.1. Technologiczne zabezpieczenia wbudowane w MFP

Producenci MFP w odpowiedzi na zagrożenia wprowadzają coraz bardziej zaawansowane funkcje bezpieczeństwa:

• Szyfrowanie danych na dysku: nowoczesne MFP oferują opcje szyfrowania danych przechowywanych na wewnętrznych dyskach twardych, co znacznie utrudnia ich odzyskanie przez nieautoryzowane osoby.
• Automatyczne nadpisywanie danych: wiele urządzeń posiada funkcje automatycznego nadpisywania danych na dysku po każdym zadaniu, lub cykliczne nadpisywanie całej pamięci, co redukuje ryzyko pozostawienia wrażliwych informacji.
• Bezpieczne wymazywanie danych: przed utylizacją lub sprzedażą MFP, zalecane jest użycie specjalistycznych narzędzi lub usług do bezpiecznego wymazywania danych (tzw. "data sanitization"), często zgodnych ze standardami rządowymi lub wojskowymi (np. DoD 5220.22-M).
• Kontrola dostępu: MFP są wyposażane w systemy uwierzytelniania, takie jak karty RFID, kody PIN, a nawet skanery linii papilarnych, aby ograniczyć dostęp do funkcji kopiowania, skanowania i drukowania tylko dla autoryzowanych użytkowników.
• Audyty i logi: urządzenia mogą śledzić i logować wszystkie operacje (kto, co, kiedy kopiował/skanował/drukował), co umożliwia późniejszą kontrolę i dochodzenie w przypadku incydentu.
• Integracja z systemami zarządzania dokumentami: pozwala na bezpieczne zarządzanie cyklem życia dokumentów, od skanowania po archiwizację, z kontrolą dostępu i śledzeniem.

5.2. Proceduralne i organizacyjne środki bezpieczeństwa

Technologia sama w sobie nie wystarczy; kluczowe są odpowiednie procedury i świadomość użytkowników:

• Zmiana domyślnych haseł: bezwzględna konieczność zmiany fabrycznych haseł administratora MFP na silne i unikalne.
• Regularne aktualizacje firmware'u: drukarki, podobnie jak inne urządzenia sieciowe, powinny być regularnie aktualizowane, aby eliminować znane luki bezpieczeństwa.
• Segmentacja sieci: izolowanie MFP w oddzielnych segmentach sieci może ograniczyć potencjalne szkody w przypadku ataku.
• Polityka bezpieczeństwa dokumentów: opracowanie i wdrożenie jasnych zasad dotyczących postępowania z poufnymi dokumentami, zarówno fizycznymi, jak i cyfrowymi.
• Szkolenia dla pracowników: podnoszenie świadomości pracowników na temat zagrożeń związanych z MFP, bezpiecznego skanowania, kopiowania i utylizacji dokumentów.
• Certyfikowana utylizacja: korzystanie z usług firm specjalizujących się w bezpiecznej utylizacji sprzętu elektronicznego, które gwarantują prawidłowe wymazywanie danych z dysków twardych.

5.3. Zabezpieczenia na poziomie dokumentów

Oprócz zabezpieczeń samych urządzeń, istnieją metody utrudniające fałszerstwa na poziomie dokumentów:

• Znaki wodne, mikrodruki, włókna fluorescencyjne: stosowanie tych i innych zabezpieczeń w dokumentach, które mają być chronione przed podrabianiem.
• Specjalny papier: używanie papieru z zabezpieczeniami (np. papier banknotowy, papier z reakcją na chemiczne środki do usuwania atramentu).
• Hologramy i folie optycznie zmienne: elementy te są niezwykle trudne do skopiowania przy użyciu standardowych MFP.
• Cyfrowe podpisy i certyfikaty: coraz więcej dokumentów cyfrowych wykorzystuje te technologie, aby zapewnić ich autentyczność i integralność, utrudniając fałszerstwo fizycznych kopii.

 

Kserokopiarka, ewoluując od prostego urządzenia powielającego do zaawansowanego, sieciowego MFP, stała się narzędziem o dwuznacznym potencjale. Jej zdolność do precyzyjnego odwzorowywania obrazów i tekstu uczyniła ją kluczowym elementem w schematach fałszerstw pieniądza, dokumentów tożsamości i urzędowych na całym świecie. Równocześnie, jej współczesne funkcje – takie jak wewnętrzne dyski twarde i łączność sieciowa – otworzyły drzwi do bardziej wyrafinowanych przestępstw, w tym kradzieży danych i ataków cybernetycznych.

Globalna skala tych przestępstw, od ulicznych fałszerstw po zorganizowane operacje szpiegowskie, podkreśla niedoceniane zagrożenie, jakie niesie ze sobą pozornie niewinne urządzenie biurowe. Organy ścigania na całym świecie nieustannie zmagają się z wyzwaniem wykrywania i ścigania tych przestępstw, co wymaga zaawansowanej wiedzy kryminalistycznej i informatycznej.

Kluczem do ograniczenia tych zagrożeń jest świadomość – zarówno u użytkowników, jak i w organizacjach. Wdrażanie kompleksowych strategii bezpieczeństwa, obejmujących zarówno technologie (szyfrowanie, wymazywanie danych, kontrola dostępu), jak i procedury (szkolenia, polityka bezpieczeństwa, audyty), jest niezbędne, aby przekształcić MFP z potencjalnego wektora ataku w bezpieczne i wydajne narzędzie pracy. Tylko w ten sposób można zminimalizować ryzyko, że wszechstronne urządzenie biurowe stanie się wspólnikiem w przestępstwie.