Skanowanie antywirusowe (w urządzeniu)

Skanowanie antywirusowe (w urządzeniu), w kontekście drukarek, kserokopiarek i urządzeń wielofunkcyjnych (MFP), odnosi się do funkcji bezpieczeństwa polegającej na zintegrowaniu silnika antywirusowego bezpośrednio z oprogramowaniem wewnętrznym (firmwarem) lub systemem operacyjnym tych urządzeń. Celem tej funkcji jest wykrywanie i potencjalnie blokowanie lub usuwanie złośliwego oprogramowania (malware), takiego jak wirusy, robaki, trojany, ransomware czy spyware, które mogłoby próbować zainfekować samo urządzenie MFP, dane przez nie przetwarzane lub które mogłoby być transmitowane za jego pośrednictwem do innych systemów w sieci. Chociaż drukarki i MFP nie były tradycyjnie postrzegane jako główne cele dla malware tak jak komputery osobiste czy serwery, ich rosnące zaawansowanie (własne systemy operacyjne, dyski twarde, stałe podłączenie do sieci i internetu, możliwość uruchamiania aplikacji) czyni je coraz bardziej podatnymi na zagrożenia. Skanowanie antywirusowe w urządzeniu stanowi dodatkową, ważną warstwę ochrony w strategii “obrony w głąb” (defense in depth).

Dlaczego skanowanie antywirusowe na MFP jest potrzebne?

Nowoczesne MFP, będące w istocie wyspecjalizowanymi komputerami, mogą być narażone na różne wektory ataków:

  • Infekcja poprzez sieć: Malware może próbować wykorzystać niezabezpieczone porty sieciowe, luki w protokołach sieciowych lub w oprogramowaniu firmware urządzenia do uzyskania dostępu i instalacji.
  • Infekcja poprzez nośniki USB: Jeśli urządzenie posiada port USB Host i pozwala na drukowanie z lub skanowanie na nośniki USB, zainfekowany pendrive może być źródłem zagrożenia.
  • Infekcja poprzez pobierane pliki: Np. podczas aktualizacji firmware’u z niezaufanego źródła lub poprzez instalowanie aplikacji na MFP (jeśli urządzenie na to pozwala).
  • Ataki na dane przechowywane na dysku twardym: Malware może próbować uzyskać dostęp do buforowanych zadań drukowania, zeskanowanych obrazów czy książki adresowej zapisanej na dysku MFP.
  • Wykorzystanie MFP jako punktu wypadowego (pivot point): Skompromitowane MFP może zostać wykorzystane przez atakujących do przeprowadzania dalszych ataków na inne, bardziej krytyczne systemy w wewnętrznej sieci firmy.

Jak działa skanowanie antywirusowe w urządzeniu MFP?

Implementacja skanowania antywirusowego w MFP jest zazwyczaj realizowana poprzez:

  1. Zintegrowany silnik antywirusowy: Producent urządzenia współpracuje z renomowanym dostawcą oprogramowania antywirusowego (np. McAfee, Bitdefender, Trend Micro) w celu zintegrowania jego silnika skanującego i baz sygnatur wirusów z firmwarem lub systemem operacyjnym MFP.
  2. Skanowanie w czasie rzeczywistym (On-Access Scanning):
    • Niektóre systemy mogą oferować skanowanie plików w momencie ich przetwarzania przez urządzenie, np.:
      • Skanowanie plików przesyłanych do druku.
      • Skanowanie plików odczytywanych z nośnika USB przed ich wydrukowaniem.
      • Skanowanie plików zapisywanych na dysku twardym urządzenia.
  3. Skanowanie na żądanie (On-Demand Scanning):
    • Administrator może ręcznie zainicjować pełne lub częściowe skanowanie dysku twardego urządzenia oraz jego pamięci w poszukiwaniu znanego malware.
  4. Skanowanie zaplanowane (Scheduled Scanning):
    • Możliwość ustawienia regularnego, automatycznego skanowania systemu (np. w nocy lub w weekendy), aby nie zakłócać normalnej pracy.
  5. Aktualizacje definicji wirusów (Virus Definitions / Signature Updates):
    • Kluczowym elementem skuteczności skanowania antywirusowego jest regularna aktualizacja bazy sygnatur (definicji) znanych wirusów i innego malware. Urządzenie MFP musi mieć możliwość automatycznego lub manualnego pobierania tych aktualizacji z serwerów dostawcy silnika antywirusowego (najczęściej przez internet).
  6. Reakcja na wykryte zagrożenia:
    • W przypadku wykrycia złośliwego oprogramowania, system może podjąć różne działania, w zależności od konfiguracji i możliwości:
      • Zablokowanie dostępu do zainfekowanego pliku lub jego usunięcie.
      • Przeniesienie pliku do kwarantanny.
      • Wygenerowanie alertu dla administratora (powiadomienie o błędach e-mail/sieć).
      • Zapisanie szczegółowych informacji w logach zdarzeń bezpieczeństwa.

Korzyści ze skanowania antywirusowego w urządzeniu MFP:

  • Dodatkowa warstwa ochrony bezpośrednio na urządzeniu: Chroni przed malware, które mogłoby ominąć inne zabezpieczenia sieciowe lub zainfekować urządzenie poprzez lokalne nośniki.
  • Ochrona przed wykorzystaniem MFP jako wektora ataku: Zapobiega sytuacji, w której skompromitowane MFP staje się źródłem infekcji dla innych systemów w sieci.
  • Zwiększenie bezpieczeństwa danych przetwarzanych i przechowywanych przez MFP.
  • Wsparcie dla zgodności z politykami bezpieczeństwa i regulacjami, które mogą wymagać ochrony wszystkich punktów końcowych w sieci.
  • Wczesne wykrywanie zagrożeń: Pozwala na szybką reakcję i minimalizację potencjalnych szkód.

Ograniczenia i wyzwania:

  • Wpływ na wydajność: Proces skanowania antywirusowego, zwłaszcza skanowanie w czasie rzeczywistym lub pełne skanowanie dysku, może zużywać zasoby procesora i pamięci urządzenia, potencjalnie wpływając na jego ogólną wydajność (np. spowalniając przetwarzanie zadań). Producenci starają się optymalizować te procesy, aby minimalizować ten wpływ.
  • Nie wszystkie MFP posiadają tę funkcję: Skanowanie antywirusowe w urządzeniu jest zazwyczaj funkcją dostępną w bardziej zaawansowanych, droższych modelach MFP przeznaczonych dla biznesu.
  • Zależność od aktualizacji sygnatur: Skuteczność ochrony przed nowymi zagrożeniami zależy od regularności i terminowości aktualizacji definicji wirusów. Wymaga to zazwyczaj stałego połączenia urządzenia z internetem (bezpośrednio lub przez serwer proxy).
  • Koszt: Czasami funkcja ta może być oferowana jako opcjonalna, płatna subskrypcja lub część rozszerzonego pakietu bezpieczeństwa.
  • Wykrywanie tylko znanego malware (dla skanowania opartego na sygnaturach): Tradycyjne skanowanie oparte na sygnaturach może nie wykryć nowych, nieznanych jeszcze zagrożeń (tzw. ataki “zero-day”). Nowocześniejsze silniki mogą wykorzystywać również analizę heurystyczną lub behawioralną, ale nie jest to tak powszechne w MFP jak w oprogramowaniu antywirusowym dla PC.
  • Nie zastępuje innych środków bezpieczeństwa: Skanowanie antywirusowe w MFP jest tylko jednym z elementów kompleksowej strategii bezpieczeństwa i nie powinno zastępować innych ważnych mechanizmów, takich jak zapory sieciowe, silne uwierzytelnianie, regularne aktualizacje firmware’u, szyfrowanie danych czy szkolenia użytkowników.

Implementacja i zarządzanie:

Administratorzy IT powinni:

  • Sprawdzić, czy posiadane modele MFP oferują funkcję wbudowanego skanowania antywirusowego i czy jest ona aktywowana.
  • Upewnić się, że urządzenie ma skonfigurowany dostęp do internetu w celu regularnego pobierania aktualizacji definicji wirusów.
  • Skonfigurować harmonogramy skanowania i opcje reakcji na wykryte zagrożenia.
  • Monitorować logi i alerty generowane przez system antywirusowy na MFP.
  • Uwzględnić tę funkcję w ogólnej polityce bezpieczeństwa i procedurach reagowania na incydenty.

Podsumowując, skanowanie antywirusowe (w urządzeniu) jest coraz ważniejszą funkcją bezpieczeństwa w nowoczesnych drukarkach, kserokopiarkach i MFP, która pomaga chronić te urządzenia i przetwarzane przez nie dane przed rosnącą liczbą zagrożeń typu malware. Stanowi ono cenne uzupełnienie innych mechanizmów obronnych i przyczynia się do budowania bardziej odpornej i bezpiecznej infrastruktury druku.