Port LPT

Port LPT (Line Print Terminal), znany również jako port równoległy (Parallel Port) lub port Centronics (od nazwy firmy, która opracowała oryginalny standard złącza), to starszy typ interfejsu przewodowego, który przez wiele lat był podstawowym sposobem podłączania drukarek (zwłaszcza igłowych, atramentowych i wczesnych laserowych) do komputerów osobistych, szczególnie w erze przed upowszechnieniem się standardu USB. Nazwa “LPT” pochodzi z systemów operacyjnych, takich jak MS-DOS i wczesne wersje Windows, gdzie porty te były oznaczane jako LPT1, LPT2 itd. Port LPT charakteryzuje się transmisją równoległą, co oznacza, że wiele bitów danych (zazwyczaj 8 bitów, czyli jeden bajt) jest przesyłanych jednocześnie przez wiele równoległych linii sygnałowych w kablu, co w swoim czasie pozwalało na osiągnięcie większych prędkości transferu niż w przypadku współczesnych mu interfejsów szeregowych (np. RS-232C). Chociaż obecnie porty LPT zostały niemal całkowicie wyparte z nowych komputerów i drukarek na rzecz znacznie szybszych, bardziej wszechstronnych i łatwiejszych w użyciu portów USB oraz połączeń sieciowych (Ethernet, Wi-Fi), zrozumienie ich charakterystyki ma znaczenie historyczne oraz w kontekście obsługi starszego sprzętu, który w niektórych specyficznych zastosowaniach może być nadal w użyciu.

Standardowy port LPT w komputerze wykorzystywał najczęściej 25-pinowe żeńskie złącze D-subminiaturowe (DB-25F), podczas gdy drukarka była wyposażona w 36-pinowe złącze Centronics (duże, płaskie złącze z zatrzaskami). Kabel łączący te dwa porty miał więc odpowiednie wtyczki na obu końcach. Oprócz ośmiu linii danych (D0-D7), kabel zawierał również linie sterujące i statusowe, takie jak Strobe (sygnał informujący drukarkę o dostępności nowych danych), Busy (sygnał od drukarki informujący, że jest zajęta i nie może przyjąć więcej danych), Ack (Acknowledge – potwierdzenie od drukarki odebrania danych), Paper Out (brak papieru), Select (drukarka wybrana/online), Error, Initialize, Auto Feed itp. Te dodatkowe linie pozwalały na pewien stopień komunikacji dwukierunkowej i kontroli przepływu danych, choć pierwotny standard Centronics był głównie jednokierunkowy (od komputera do drukarki).

Późniejsze rozwinięcia standardu portu równoległego, takie jak EPP (Enhanced Parallel Port) oraz ECP (Extended Capabilities Port), zdefiniowane w standardzie IEEE 1284, wprowadziły ulepszenia w zakresie prędkości transmisji oraz możliwości komunikacji dwukierunkowej. EPP było zoptymalizowane pod kątem szybkiego transferu danych do urządzeń peryferyjnych innych niż drukarki (np. skanery, zewnętrzne napędy), podczas gdy ECP oferowało jeszcze wyższe prędkości i zaawansowane funkcje, takie jak kompresja danych (RLE – Run Length Encoding) i bezpośredni dostęp do pamięci (DMA – Direct Memory Access), co było korzystne dla nowoczesnych (jak na tamte czasy) drukarek laserowych i atramentowych. Te ulepszone tryby pozwalały na osiągnięcie prędkości transferu rzędu kilku megabajtów na sekundę (MB/s), co było znaczącym postępem w porównaniu do kilkuset kilobajtów na sekundę w standardowym trybie Centronics.

Porty LPT były przez wiele lat podstawowym interfejsem dla drukarek w systemach DOS i wczesnych wersjach Windows. Ich konfiguracja była stosunkowo prosta, choć czasami wymagała ustawiania odpowiednich trybów pracy (SPP – Standard Parallel Port, EPP, ECP) w systemie BIOS komputera. Długość kabla LPT była ograniczona, zazwyczaj do około 3-5 metrów, aby uniknąć problemów z jakością sygnału, choć przy użyciu kabli wysokiej jakości i w trybach ECP/EPP można było osiągnąć nieco większe odległości.

Główne zalety portu LPT w swoim czasie to:

  • Wyższa prędkość niż porty szeregowe: Równoległa transmisja 8 bitów jednocześnie była znacznie szybsza niż sekwencyjna transmisja bit po bicie w RS-232C.
  • Stosunkowo prosta implementacja sprzętowa (jak na tamte standardy).
  • Szeroka kompatybilność: Przez wiele lat był to standardowy port drukarkowy w większości komputerów PC.

Jednakże, port LPT posiadał również szereg wad i ograniczeń, które przyczyniły się do jego stopniowego wycofania:

  • Duże i nieporęczne złącza oraz grube kable: Złącze Centronics było znacznie większe niż późniejsze złącza USB.
  • Ograniczona długość kabla.
  • Brak funkcji Plug and Play w takim stopniu, jak w USB. Chociaż system operacyjny mógł wykryć port LPT, instalacja sterowników drukarki i konfiguracja często wymagały manualnej interwencji.
  • Brak możliwości zasilania urządzenia przez port.
  • Podatność na zakłócenia przy dłuższych kablach lub kablach niskiej jakości.
  • Ograniczone możliwości komunikacji dwukierunkowej w starszym standardzie Centronics (choć EPP/ECP to poprawiły).
  • Jeden port LPT mógł obsługiwać tylko jedno urządzenie (w przeciwieństwie do USB, które pozwala na podłączenie wielu urządzeń przez huby).

Pojawienie się standardu USB pod koniec lat 90. XX wieku, z jego znacznie wyższymi prędkościami, łatwością obsługi (rzeczywiste Plug and Play), możliwością zasilania urządzeń, mniejszymi złączami i obsługą “gorącego podłączania” (hot-plugging), szybko doprowadziło do zmierzchu ery portów LPT. Producenci komputerów stopniowo przestali wyposażać nowe modele w fizyczne porty równoległe, a producenci drukarek również przeszli na interfejs USB jako podstawowy sposób połączenia lokalnego, a następnie na interfejsy sieciowe.

Obecnie porty LPT są już technologią archaiczną w kontekście nowych urządzeń drukujących. Można je jeszcze spotkać w bardzo starym sprzęcie, który z różnych powodów (np. specyficzne oprogramowanie, które z nim współpracuje, brak budżetu na wymianę) nadal jest używany w niektórych niszowych zastosowaniach przemysłowych, warsztatach, czy przez hobbystów. Dla użytkowników nowoczesnych komputerów, które nie posiadają już portów LPT, a którzy muszą podłączyć starszą drukarkę z takim interfejsem, dostępne są specjalne adaptery (konwertery) USB-to-Parallel, które emulują port LPT przez port USB.

Podsumowując, port LPT (równoległy) był przez wiele lat kluczowym standardem komunikacyjnym dla drukarek, oferując w swoim czasie znaczący postęp w prędkości transmisji danych w porównaniu do portów szeregowych. Jednakże, ze względu na swoje ograniczenia i pojawienie się znacznie bardziej zaawansowanych i wszechstronnych technologii, takich jak USB i Ethernet, został on praktycznie całkowicie wyparty z rynku i obecnie ma głównie znaczenie historyczne.