Papier samokopiujący

Papier samokopiujący (ang. carbonless copy paper / NCR paper – No Carbon Required) to specjalistyczny typ papieru, który jest używany do tworzenia natychmiastowych kopii dokumentu pod wpływem nacisku, bez użycia tradycyjnej kalki. Jest on stosowany głównie do tworzenia dokumentów wielowarstwowych, takich jak formularze zamówień, faktury, pokwitowania, dowody dostawy, protokoły, gdzie oryginał i jedna lub więcej kopii są tworzone jednocześnie w momencie wypełniania lub drukowania na górnym arkuszu.

Papier samokopiujący składa się z zestawu co najmniej dwóch arkuszy papieru, które są pokryte specjalnymi, niewidocznymi warstwami chemicznymi na powierzchni lub na spodzie. Poszczególne arkusze w zestawie mają różne powłoki, które wchodzą w reakcję chemiczną pod wpływem nacisku:

  1. Arkusz górny (CB – Coated Back): jest to pierwszy arkusz w zestawie. Spodnia strona tego arkusza jest pokryta mikrokapsułkami zawierającymi bezbarwny barwnik (tzw. chromogen).
  2. Arkusz środkowy (CFB – Coated Front and Back): jeśli zestaw składa się z więcej niż dwóch arkuszy, arkusze środkowe mają powłokę przyjmującą barwnik na górnej stronie (tzw. akceptor) i mikrokapsułki z barwnikiem na spodniej stronie (jak arkusz CB).
  3. Arkusz dolny (CF – Coated Front): jest to ostatni arkusz w zestawie. Górna strona tego arkusza jest pokryta powłoką przyjmującą barwnik (akceptor).

Gdy na arkusz górny wywierany jest nacisk (np. podczas pisania długopisem, uderzenia igły drukarki igłowej, a w przypadku niektórych typów również podczas przechodzenia przez wałki drukarki), mikrokapsułki zawierające barwnik na spodniej stronie tego arkusza pękają. Uwolniony barwnik reaguje chemicznie z powłoką przyjmującą barwnik (akceptorem) na górnej stronie arkusza znajdującego się bezpośrednio pod spodem. Ta reakcja chemiczna powoduje pojawienie się widzialnego obrazu (tekstu/grafiki) na tym dolnym arkuszu. Proces ten powtarza się w przypadku zestawów wielowarstwowych – barwnik z mikrokapsułek na spodzie arkusza środkowego reaguje z akceptorem na wierzchu kolejnego arkusza środkowego lub arkusza dolnego.

Papier samokopiujący jest zazwyczaj używany w bloczkach lub składankach wielowarstwowych, gdzie poszczególne arkusze (oryginał i kopie) są połączone na jednej krawędzi (klejone lub perforowane). Poszczególne warstwy w zestawie mogą mieć również różne kolory papieru, co ułatwia rozróżnianie oryginału i kopii (np. oryginał biały, pierwsza kopia niebieska, druga kopia żółta).

Drukowanie na papierze samokopiującym: Papier samokopiujący jest przystosowany głównie do użycia z drukarkami igłowymi, ponieważ uderzenie igły drukującej wywiera wystarczający, punktowy nacisk, aby aktywować proces kopiowania na wszystkich warstwach zestawu. Drukowanie na papierze samokopiującym w drukarkach laserowych lub atramentowych jest możliwe (zazwyczaj tylko na górnym arkuszu zestawu), ale proces kopiowania na dolnych arkuszach nie zachodzi w wyniku działania drukarki. Drukarka laserowa nanosi toner tylko na górny arkusz zestawu i utrwala go ciepłem i ciśnieniem. Drukarka atramentowa nanosi tusz tylko na górny arkusz zestawu. Kopie na dolnych arkuszach mogą powstać tylko wtedy, gdy po wydrukowaniu na oryginalnym arkuszu zostanie wywarty nacisk (np. podczas późniejszego pisania ręcznego na oryginalnym dokumencie).

Ważne uwagi dotyczące używania papieru samokopiującego w drukarkach laserowych/kserokopiarkach:

  • Wysoka temperatura zespołu utrwalania (fuser) w drukarkach laserowych może uszkodzić warstwy chemiczne papieru samokopiującego, spowodować aktywację procesu kopiowania wewnątrz drukarki (pod wpływem ciepła i ciśnienia, co może prowadzić do zabrudzenia zespołu utrwalania barwnikiem) lub spowodować problemy z utrwalaniem tonera. Zawsze należy sprawdzić, czy producent papieru samokopiującego i producent drukarki laserowej dopuszczają drukowanie na tym typie papieru i jakie są zalecenia.
  • Kleje używane do łączenia zestawów papieru samokopiującego w bloczki lub składanki mogą rozpuścić się lub stwardnieć pod wpływem wysokiej temperatury lub ciśnienia w drukarce laserowej, co może prowadzić do zacięć i uszkodzenia zespołu utrwalania lub systemu transportu papieru.
  • Pył z papieru samokopiującego, a zwłaszcza proszek z pękniętych mikrokapsułek lub powłok, może być bardziej ścierny i prowadzić do szybszego zużycia komponentów drukarki (np. rolek, bębna, zespołu utrwalania).
  • Papier samokopiujący jest zazwyczaj grubszy od standardowego papieru biurowego (ze względu na wielowarstwową budowę), co należy uwzględnić przy wyborze podajnika i ustawieniu gramatury/typu medium w sterowniku.

Papier samokopiujący jest materiałem eksploatacyjnym używanym do tworzenia dokumentów z kopiami w prosty i natychmiastowy sposób, głównie w zastosowaniach wymagających drukowania formularzy na drukarkach igłowych (np. paragony, faktury w punktach sprzedaży) lub ręcznego wypełniania z jednoczesnym tworzeniem kopii. Użycie go w drukarkach laserowych lub atramentowych wymaga szczególnej ostrożności, dokładnego sprawdzenia kompatybilności i stosowania się do zaleceń producentów, aby uniknąć problemów z jakością, zacięć i uszkodzeń urządzenia.