Nośniki ekologiczne (Eco-friendly media)

Nośniki ekologiczne w dynamicznie rozwijającej się branży poligraficznej oraz szeroko pojętej reklamie wizualnej to specjalnie dobrane materiały do druku, które zostały zaprojektowane, wyprodukowane i mogą być utylizowane z myślą o jak najmniejszym negatywnym oddziaływaniu na środowisko naturalne. Ich rosnąca popularność i coraz szersza dostępność na rynku są bezpośrednią odpowiedzią na wzrastającą świadomość ekologiczną społeczeństwa, w tym zarówno konsumentów indywidualnych, jak i przedsiębiorstw, które coraz częściej poszukują zrównoważonych i odpowiedzialnych rozwiązań w swoich działaniach marketingowych, komunikacyjnych oraz produkcyjnych. Wybór ekologicznych materiałów do druku przestaje być jedynie niszowym trendem, a staje się istotnym elementem strategii firm, wpływającym nie tylko na realne zmniejszenie śladu węglowego, ale również na budowanie pozytywnego, prośrodowiskowego wizerunku marki.

Kategoria nośników ekologicznych jest niezwykle szeroka i niejednorodna, obejmując bardzo zróżnicowane podłoża drukoweczne, które spełniają jedno lub więcej określonych kryteriów środowiskowych. Do głównych cech charakterystycznych takich materiałów należą:

  1. Pochodzenie z recyklingu: Znacząca część nośników ekologicznych powstaje w całości lub w przeważającej części z materiałów wtórnych. W przypadku papierów i kartonów jest to przede wszystkim makulatura, czyli zebrane i przetworzone odpady papierowe. W przypadku tworzyw sztucznych, mogą to być przetworzone odpady konsumenckie (PCR – Post-Consumer Recycled) lub przemysłowe (PIR – Post-Industrial Recycled). Wykorzystanie surowców z recyklingu pozwala na znaczące zmniejszenie zapotrzebowania na surowce pierwotne (np. celulozę drzewną, ropę naftową), ograniczenie ilości odpadów trafiających na wysypiska oraz, co równie istotne, zmniejszenie zużycia energii i wody w procesie produkcyjnym w porównaniu do produkcji z surowców pierwotnych. Przykładami mogą być różnorodne papiery makulaturowe, kartony z recyklingu, czy innowacyjne płyty kompozytowe, których rdzeń wykonany jest z tworzywa pochodzącego z odzysku (np. niektóre płyty typu Palboard).
  2. Biodegradowalność i kompostowalność: Niektóre nośniki ekologiczne są projektowane w taki sposób, aby po zakończeniu swojego cyklu życia ulegały naturalnemu rozkładowi biologicznemu pod wpływem mikroorganizmów, nie pozostawiając przy tym trwałych i szkodliwych substancji w środowisku. Materiały biodegradowalne rozkładają się w naturalnych warunkach, natomiast materiały kompostowalne wymagają specyficznych warunków kompostowni przemysłowych lub domowych. Przykładem może być innowacyjny papier biodegradowalny Gmund Bio Cycle, który w swoim składzie zawiera nieprzetworzone włókna roślinne, takie jak ziarna słomy czy trawy, lub specjalne folie na bazie PLA (polilaktydu) pochodzącego ze skrobi kukurydzianej.
  3. Pochodzenie ze zrównoważonych i odnawialnych źródeł: W przypadku materiałów opartych na surowcach naturalnych, takich jak drewno wykorzystywane do produkcji masy celulozowej i następnie papieru, kluczowe jest, aby pochodziły one z lasów zarządzanych w sposób zrównoważony i odpowiedzialny. Międzynarodowe certyfikaty, takie jak FSC (Forest Stewardship Council) lub PEFC (Programme for the Endorsement of Forest Certification), gwarantują, że pozyskanie drewna odbywa się z poszanowaniem zasad ekologii, ochrony bioróżnorodności, praw lokalnych społeczności oraz z zapewnieniem odnawialności zasobów leśnych.
  4. Redukcja lub eliminacja szkodliwych substancji: Ekologiczne media często charakteryzują się brakiem lub znacząco ograniczoną zawartością substancji chemicznych uznawanych za szkodliwe dla zdrowia ludzkiego i środowiska. Dotyczy to na przykład chloru i jego związków (stosowanych tradycyjnie do wybielania papieru), metali ciężkich, ftalanów (w niektórych tworzywach sztucznych), czy lotnych związków organicznych (LZO) emitowanych przez niektóre materiały lub atramenty. Proces ich produkcji jest również często zoptymalizowany pod kątem mniejszego zużycia wody, energii oraz ograniczenia emisji zanieczyszczeń.
  5. Możliwość ponownego przetworzenia (recyklowalność): Idealnie, nośnik ekologiczny po zużyciu powinien nadawać się do ponownego recyklingu, co pozwala na zamknięcie obiegu materiałów w gospodarce i przyczynia się do realizacji zasad gospodarki o obiegu zamkniętym (circular economy). Informacje o możliwości recyklingu powinny być jasno komunikowane.

Przykłady konkretnych nośników ekologicznych stosowanych w różnych technologiach druku:

  • Papiery ekologiczne: Jest to najliczniejsza grupa. Zaliczamy do niej przede wszystkim papiery makulaturowe (wykonane w 100% lub w określonym procencie z makulatury, np. 50%, 70%), papiery z certyfikatem FSC lub PEFC Recycled, oraz papiery niebielone chlorem gazowym (ECF – Elementary Chlorine Free) lub całkowicie bezchlorowo (TCF – Totally Chlorine Free). Dostępne są one w szerokiej gamie gramatur, odcieni (od naturalnej, lekko szarej lub beżowej bieli po charakterystyczne odcienie typowe dla papierów typu Kraft) i wykończeń powierzchni. Mogą być z powodzeniem stosowane do druku ulotek, broszur, wizytówek, katalogów, książek, plakatów, a nawet wysokiej jakości etykiet i opakowań.
  • Kartony i tektury ekologiczne: Podobnie jak papiery, mogą być wytwarzane z makulatury lub posiadać certyfikaty potwierdzające ich zrównoważone pochodzenie. Znajdują szerokie zastosowanie w produkcji opakowań produktowych, displayów reklamowych, teczek ofertowych, standów czy materiałów POS.
  • Płyty ekologiczne do druku wielkoformatowego: Na rynku dostępne są również sztywne nośniki wykonane z materiałów przyjaznych środowisku. Przykładem może być płyta DISPA®, składająca się w 100% z papieru o unikalnej, tłoczonej strukturze rdzenia, w pełni ekologiczna i podlegająca recyklingowi w strumieniu odpadów papierowych. Nadaje się ona doskonale do krótkoterminowych zastosowań wewnętrznych jako lekka alternatywa dla płyt PCV. Innym przykładem jest Re-board®, lekka, a jednocześnie niezwykle sztywna płyta kartonowa o opatentowanej strukturze wewnętrznej przypominającej plaster miodu, wykonana w 100% z materiałów ekologicznych i nadająca się do recyklingu. Nawet w kategorii płyt z PVC, takich jak popularny Palboard®, pojawiają się wersje, których rdzeń wykonany jest nawet w 80% z tworzywa pochodzącego z recyklingu.
  • Tekstylia ekologiczne: W dziedzinie druku na tekstyliach (np. na potrzeby reklamy, odzieży, dekoracji wnętrz) coraz większą popularność zdobywają materiały wykonane z bawełny organicznej (uprawianej bez pestycydów i nawozów sztucznych), poliestru pochodzącego z recyklingu (tzw. rPET – produkowanego np. z przetworzonych butelek plastikowych PET) czy innych włókien naturalnych (len, konopie) lub pochodzących z odzysku.
  • Folie ekologiczne: Na rynku pojawiają się również innowacyjne folie samoprzylepne wykonane z materiałów biodegradowalnych (np. na bazie PLA), kompostowalnych lub częściowo pochodzących z recyklingu, stanowiące bardziej przyjazną środowisku alternatywę dla tradycyjnych folii winylowych (PVC-free).

Wybierając nośniki ekologiczne, niezwykle istotne jest zwracanie uwagi na odpowiednie, wiarygodne certyfikaty i oznaczenia, które potwierdzają ich prośrodowiskowe właściwości. Do najważniejszych należą wspomniane wcześniej FSC (w różnych kategoriach: FSC 100%, FSC Mix, FSC Recycled), PEFC, a także inne znaki ekologiczne, takie jak europejski EU Ecolabel (Margerytka) czy niemiecki Angel Blue (Der Blaue Engel), oraz jasne deklaracje producentów dotyczące zawartości surowców wtórnych lub biodegradowalności.

Stosowanie nośników ekologicznych wiąże się z licznymi, wymiernymi korzyściami. Oprócz fundamentalnych względów środowiskowych, takich jak ochrona cennych zasobów naturalnych, redukcja ilości generowanych odpadów i zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych, firmy mogą zyskać lepszy, bardziej odpowiedzialny wizerunek w oczach swoich klientów, partnerów biznesowych i pracowników. Konsumenci coraz częściej preferują marki, które wykazują autentyczną troskę o środowisko. Co więcej, materiały ekologiczne często posiadają unikalną, naturalną estetykę – charakterystyczny wygląd i faktura papierów makulaturowych, Kraft czy niebielonych może dodać projektom graficznym oryginalności, autentyczności i podkreślić ich ekologiczny charakter.

Należy jednak mieć na uwadze, że druk na niektórych nośnikach ekologicznych może czasami wiązać się z pewnymi specyficznymi wyzwaniami. Na przykład, odwzorowanie kolorów na papierach niepowlekanych, o niższej białości lub o naturalnym, bardziej zróżnicowanym zabarwieniu może nieznacznie różnić się od tego uzyskiwanego na standardowych, wysoko przetworzonych podłożach kredowych. Dlatego tak ważna jest odpowiednia kalibracja urządzeń drukujących, stosowanie właściwych profili kolorystycznych (ICC) i ewentualne świadome dostosowanie projektów graficznych do specyfiki wybranego medium. Mimo to, ciągły rozwój technologii produkcji nośników ekologicznych sprawia, że ich jakość, właściwości drukoweliczne oraz parametry użytkowe są coraz lepsze, a oferta rynkowa staje się coraz bogatsza i bardziej konkurencyjna cenowo.