Kolory spotowe (Spot colors)

Kolory spotowe (Spot Colors), nazywane również kolorami dodatkowymi, specjalnymi lub (nieco myląco w kontekście CMYK) kolorami “solid”, to specjalnie przygotowane, premiksowane atramenty lub farby o jednolitym, precyzyjnie zdefiniowanym kolorze, które są używane w druku zamiast lub jako uzupełnienie standardowych atramentów procesowych CMYK. Każdy kolor spotowy jest drukowany jako oddzielna warstwa przy użyciu dedykowanego atramentu/farby o tym konkretnym kolorze, a nie jako mieszanina kropek CMYK. Najbardziej znanym i powszechnie stosowanym systemem identyfikacji i specyfikacji kolorów spotowych jest System Dopasowywania PANTONE® (PANTONE® Matching System – PMS).

Dlaczego stosuje się kolory spotowe?

  1. Spójność i dokładność kolorystyczna (Brand Consistency):
    • Jest to główny powód. Wiele firm i marek ma swoje logotypy, barwy korporacyjne lub opakowania zdefiniowane przy użyciu konkretnych kolorów spotowych PANTONE®. Użycie dedykowanej farby/atramentu PANTONE® gwarantuje, że ten kolor będzie zawsze wyglądał identycznie (lub bardzo podobnie, w ramach tolerancji) na wszystkich materiałach drukowanych, niezależnie od miejsca, czasu czy technologii druku (jeśli ta technologia obsługuje kolory spotowe).
    • Próba odtworzenia tych samych kolorów za pomocą mieszaniny CMYK (tzw. emulacja PANTONE®) może być mniej dokładna i bardziej podatna na wahania.
  2. Reprodukcja kolorów spoza gamutu CMYK:
    • Wiele kolorów spotowych PANTONE®, zwłaszcza tych bardzo żywych, nasyconych, metalicznych, fluorescencyjnych czy pastelowych, znajduje się poza gamutem barwnym (zakresem kolorów), jaki można uzyskać przy użyciu standardowego zestawu atramentów/farb CMYK.
    • Użycie dedykowanego atramentu spotowego pozwala na wydrukowanie tych kolorów w ich pełnej krasie.
  3. Specjalne efekty i właściwości:
    • Atramenty metaliczne (Metallic Inks): Np. złoty, srebrny, brązowy – dają efekt metalicznego połysku, niemożliwy do uzyskania z CMYK.
    • Atramenty fluorescencyjne (Fluorescent Inks / Neon Inks): Bardzo jaskrawe, “świecące” kolory, widoczne zwłaszcza pod światłem UV.
    • Atramenty pastelowe (Pastel Inks): Delikatne, jasne odcienie.
    • Lakiery (Varnishes): Przezroczyste, do uszlachetniania druku (połysk, mat, lakier wybiórczy).
    • Biały atrament kryjący (Opaque White Ink): Do druku na ciemnych lub przezroczystych podłożach.
  4. Jednolitość i gładkość apli (Solid Areas):
    • Drukowanie dużych, jednolitych powierzchni (apli) kolorem spotowym daje zazwyczaj gładszy, bardziej jednolity efekt niż próba uzyskania tego samego koloru z mieszaniny kropek CMYK (gdzie może być widoczna struktura rastra lub niejednorodność).
  5. Redukcja liczby kolorów w niektórych projektach:
    • Jeśli projekt wykorzystuje tylko jeden lub dwa kolory (plus np. czarny), drukowanie ich jako kolorów spotowych może być bardziej ekonomiczne i dać lepszą jakość niż konwersja na pełny CMYK (zwłaszcza w druku offsetowym).

Kolory spotowe w druku wielkoformatowym LFP:

W tradycyjnym druku wielkoformatowym LFP opartym na standardowych zestawach atramentów CMYK lub rozszerzonych (np. CMYK+Lc+Lm+Gy), bezpośrednie użycie dedykowanych, premiksowanych atramentów spotowych PANTONE® (tak jak w offsecie, gdzie można dodać piątą czy szóstą farbę) jest bardzo rzadkie lub praktycznie niemożliwe w większości standardowych drukarek. Wynika to z konstrukcji systemów atramentowych tych urządzeń, które są zaprojektowane do pracy z określoną liczbą kanałów i typów atramentów procesowych.

Jednakże, istnieją pewne sposoby, w jakie drukarki LFP radzą sobie z potrzebą reprodukcji kolorów spotowych:

  1. Emulacja PANTONE® (PANTONE® Emulation / Simulation):
    • Jest to najczęstsze podejście. Jak opisano wcześniej, oprogramowanie RIP lub sterownik drukarki, korzystając z wbudowanych bibliotek PANTONE® i profili ICC, stara się jak najwierniej odtworzyć wygląd danego koloru PANTONE® za pomocą dostępnych w drukarce atramentów procesowych (CMYK i ewentualnych kolorów rozszerzających gamut, takich jak Pomarańczowy, Zielony, Fioletowy/Niebieski).
    • Dokładność tej emulacji zależy od gamutu barwnego drukarki – im szerszy gamut, tym więcej kolorów PANTONE® da się dokładnie zemulować. Drukarki LFP z 8, 10, 12 lub więcej kolorami atramentów (w tym O, G, V/B) radzą sobie z tym znacznie lepiej.
  2. Drukarki LFP z dodatkowymi kanałami na kolory specjalne:
    • Niektóre, bardziej specjalistyczne drukarki LFP (zwłaszcza z segmentu druku etykiet, opakowań, a ostatnio także grafiki reklamowej) mogą być wyposażone w dodatkowe kanały atramentowe, które można napełnić atramentami specjalnymi, takimi jak:
      • Biały (White)
      • Metaliczny (Metallic Silver, Gold)
      • Lakier (Clear / Varnish)
      • Różowy fluorescencyjny (Fluorescent Pink) lub inne kolory fluorescencyjne.
    • W takich przypadkach, te atramenty specjalne działają podobnie do kolorów spotowych – są nanoszone jako oddzielna warstwa i pozwalają na uzyskanie efektów niemożliwych do osiągnięcia ze standardowego CMYK. Nie są to jednak zazwyczaj premiksowane atramenty PANTONE® w pełnej gamie, lecz raczej kilka wybranych atramentów efektowych.

Praca z kolorami spotowymi w projektach do druku LFP:

  • Definiowanie w oprogramowaniu graficznym: Kolory spotowe (np. z bibliotek PANTONE®) powinny być poprawnie zdefiniowane jako takie w pliku projektowym (np. w Adobe Illustrator, InDesign, CorelDRAW).
  • Komunikacja z drukarnią: Ważne jest, aby poinformować drukarnię LFP o użyciu kolorów spotowych w projekcie i ustalić, jak będą one reprodukowane (czy przez emulację CMYK+, czy może drukarnia dysponuje sprzętem z dodatkowymi atramentami specjalnymi, które mogą lepiej oddać pożądany efekt).
  • Oczekiwania co do wierności: Należy być świadomym, że nie wszystkie kolory spotowe PANTONE® da się idealnie zemulować w procesie CMYK+, zwłaszcza na drukarkach o ograniczonym gamucie. Zawsze warto prosić o wydruk próbny (proof).

Chociaż bezpośredni druk z użyciem szerokiej gamy premiksowanych atramentów PANTONE® jest rzadkością w standardowym druku wielkoformatowym LFP, dążenie do jak najwierniejszej emulacji tych kolorów oraz rosnąca dostępność drukarek z dodatkowymi atramentami specjalnymi (biały, metaliczny, fluorescencyjny) znacząco rozszerzają możliwości kreatywne i pozwalają na realizację coraz bardziej zaawansowanych i efektownych projektów.