Kalka kreślarska (Tracing Paper / Vellum)

Kalka kreślarska (Tracing Paper), często określana również jako papier welinowy (Vellum Paper) w kontekście rysunku technicznego (choć termin “vellum” ma też inne znaczenia, np. historycznie jako rodzaj pergaminu lub obecnie jako papier ozdobny), to specjalny rodzaj papieru charakteryzujący się wysoką przezroczystością lub półprzezroczystością (translucency). Tradycyjnie była ona używana do ręcznego kopiowania (przekalkowywania) rysunków, map i wzorów, a obecnie, w dobie druku cyfrowego, jest również wykorzystywana jako nośnik druku (print media) w drukarkach wielkoformatowych (LFP) i ploterach do specyficznych zastosowań.

Charakterystyka i właściwości kalki kreślarskiej:

  1. Przezroczystość / Półprzezroczystość:
    • Jest to jej najważniejsza i definiująca cecha. Umożliwia ona widzenie obrazu znajdującego się pod nią, co jest kluczowe dla procesu kopiowania lub nakładania rysunków.
    • Stopień przezroczystości może się różnić w zależności od gramatury i procesu produkcji.
  2. Powierzchnia:
    • Zazwyczaj bardzo gładka, twarda i o niskiej porowatości. Jest to ważne dla precyzyjnego kreślenia cienkich linii tuszem lub ołówkiem (w przypadku zastosowań ręcznych) oraz dla dobrego przyjęcia atramentu z drukarki atramentowej lub tonera z plotera laserowego/LED bez nadmiernego rozlewania.
    • Może być matowa lub lekko satynowa.
  3. Skład:
    • Tradycyjnie produkowana z wysokiej jakości, mocno sprasowanej i przetworzonej masy celulozowej (często z dodatkiem specjalnych żywic lub poddana procesowi natłuszczania w celu zwiększenia przezroczystości – choć nowoczesne kalki są zazwyczaj “suche”).
    • Niektóre nowoczesne “kalki” mogą być również wykonane z folii poliestrowych (polyester film), które oferują jeszcze większą przezroczystość, stabilność wymiarową i trwałość, ale są droższe. Takie folie są często określane jako “drafting film”.
  4. Gramatura:
    • Kalki kreślarskie są zazwyczaj stosunkowo cienkie, ale jednocześnie wytrzymałe. Typowe gramatury to np. 60 gsm, 75 gsm, 90 gsm, 110-115 gsm.
  5. Stabilność wymiarowa:
    • Dobrej jakości kalka powinna wykazywać stosunkowo dobrą stabilność wymiarową, aby nie odkształcać się znacząco pod wpływem zmian wilgotności czy temperatury, co jest ważne dla zachowania skali rysunków. Folie poliestrowe są pod tym względem znacznie lepsze od kalek papierowych.
  6. Przyjmowanie atramentu/tonera:
    • Powierzchnia musi być odpowiednio przygotowana do przyjmowania atramentu z drukarek atramentowych (zazwyczaj atramentów pigmentowych dla lepszej przyczepności i ostrości na gładkiej powierzchni) lub tonera z ploterów LED/laserowych. Niektóre kalki mogą wymagać specjalnych ustawień drukarki.
  7. Możliwość wymazywania (dla zastosowań ręcznych):
    • Tradycyjne kalki pozwalały na pewien stopień wymazywania linii kreślonych tuszem lub ołówkiem.

Zastosowania kalki kreślarskiej w druku wielkoformatowym LFP (i innych technikach):

  • Tworzenie oryginałów do reprodukcji (Master Copies for Reproduction):
    • Historycznie, rysunki wykonane tuszem na kalce służyły jako oryginały do tworzenia kopii stykowych na papierze światłoczułym (np. ozalid, heliografia – tzw. “blueprints” lub “bluelines”).
    • Obecnie, wydruki na kalce mogą być nadal używane jako oryginały do niektórych procesów reprodukcyjnych lub jako trwałe, archiwalne kopie projektów.
  • Nakładanie i porównywanie rysunków (Overlays):
    • Dzięki przezroczystości, można nakładać na siebie kilka warstw rysunków wykonanych na kalce w celu ich porównania, analizy przestrzennej lub tworzenia złożonych kompozycji (np. w projektowaniu urbanistycznym, architekturze krajobrazu, projektowaniu instalacji).
  • Prezentacje i grafika artystyczna:
    • Kalka może być używana do tworzenia efektownych prezentacji, gdzie przezroczyste elementy są nakładane na inne tła.
    • W niektórych technikach artystycznych i graficznych, kalka jest ceniona za swój unikalny wygląd i właściwości.
  • Sitodruk i inne techniki transferowe:
    • Wydruki na kalce (lub specjalnych foliach) o wysokim kontraście mogą służyć jako pozytywy lub negatywy do naświetlania sit w sitodruku.
  • Archiwizacja dokumentacji technicznej:
    • Niektóre firmy i instytucje nadal archiwizują kluczowe projekty w postaci wydruków na trwałej kalce lub folii poliestrowej.
  • Szkice i wersje robocze:
    • Czasami używana do szybkich szkiców lub nakładania poprawek na istniejące rysunki.

Drukowanie na kalce kreślarskiej:

  • Wymaga odpowiednich ustawień w drukarce LFP (wybór typu medium, dostosowanie ilości atramentu, czasami specjalne tryby druku).
  • Zalecane są często atramenty pigmentowe, które lepiej przylegają do gładkiej powierzchni kalki i dają ostrzejsze linie niż atramenty barwnikowe (które mogą mieć tendencję do dłuższego schnięcia i mniejszej ostrości na niechłonnej powierzchni).
  • W przypadku ploterów LED/laserowych, toner musi dobrze utrwalać się na powierzchni kalki.
  • Należy uważać na ewentualne rozmazywanie świeżego wydruku, zwłaszcza przy dużym pokryciu atramentem.

Kalka kreślarska, mimo rozwoju w pełni cyfrowych metod projektowania i dokumentowania, nadal znajduje swoje miejsce w niektórych specjalistycznych zastosowaniach, oferując unikalne połączenie przezroczystości, gładkości i możliwości precyzyjnego odwzorowania detali. Jej rola ewoluowała od narzędzia do ręcznego kopiowania do specjalistycznego nośnika druku dla nowoczesnych drukarek wielkoformatowych.