Bezpieczne kasowanie dysku twardego (Secure Erase)

Bezpieczne kasowanie dysku twardego (Secure Erase lub Data Sanitization) w kontekście urządzeń drukujących, kopiujących i skanujących (szczególnie tych wyposażonych we wbudowane dyski twarde – HDD lub pamięci SSD) to proces trwałego i nieodwracalnego usuwania wszystkich danych przechowywanych na tym nośniku, w taki sposób, aby nie było możliwe ich odzyskanie za pomocą standardowych ani zaawansowanych metod odzyskiwania danych. Jest to niezwykle ważna funkcja bezpieczeństwa, stosowana przed wycofaniem urządzenia z eksploatacji, jego sprzedażą, oddaniem do leasingu, zwrotem po okresie wynajmu lub przekazaniem do serwisu (jeśli dysk zawierał wrażliwe dane).

Dlaczego bezpieczne kasowanie dysku twardego w drukarkach jest ważne?

Nowoczesne drukarki i urządzenia wielofunkcyjne (MFP) coraz częściej posiadają wbudowane dyski twarde lub pamięci SSD, na których mogą być przechowywane różnego rodzaju wrażliwe informacje, takie jak:

  • Buforowane zadania drukowania: Kopie dokumentów ostatnio drukowanych, kopiowanych lub skanowanych, zwłaszcza w przypadku korzystania z funkcji takich jak bezpieczne drukowanie, przechowywanie zadań (“print and hold”) lub gdy pamięć RAM urządzenia jest niewystarczająca.
  • Zeskanowane obrazy: Jeśli urządzenie ma funkcję skanowania na dysk twardy.
  • Książki adresowe: Listy kontaktów e-mail, numery faksów, foldery sieciowe.
  • Profile użytkowników i ustawienia: Dane logowania, preferencje.
  • Logi zadań i aktywności: Historia operacji wykonywanych na urządzeniu.
  • Dane konfiguracyjne sieci: Hasła dostępowe do sieci Wi-Fi, ustawienia protokołów.
  • Dane związane z szyfrowaniem: Czasami klucze lub certyfikaty (choć te powinny być zarządzane w bezpieczniejszy sposób, np. przez moduł TPM).

Jeśli takie urządzenie zostanie wycofane z użytku, a dysk twardy nie zostanie odpowiednio wyczyszczony, istnieje ryzyko, że osoba trzecia, która wejdzie w posiadanie tego dysku (np. po zakupie używanego sprzętu), będzie mogła odzyskać zapisane na nim dane, co może prowadzić do poważnego wycieku poufnych informacji, naruszenia prywatności lub strat finansowych. Standardowe usunięcie plików przez system operacyjny urządzenia (jeśli w ogóle jest taka opcja dostępna dla użytkownika) zazwyczaj usuwa tylko wpisy w tablicy alokacji plików, a same dane fizycznie pozostają na dysku do momentu ich nadpisania, co czyni je łatwymi do odzyskania za pomocą specjalistycznego oprogramowania.

Metody bezpiecznego kasowania dysku twardego:

Producenci urządzeń drukujących mogą implementować różne metody bezpiecznego kasowania danych, często zgodne z uznanymi standardami branżowymi:

  1. Nadpisywanie danych (Data Overwriting):
    • Polega na wielokrotnym zapisywaniu (nadpisywaniu) każdego sektora dysku twardego określonymi wzorcami danych. Popularne standardy nadpisywania to:
      • DoD 5220.22-M: Standard Departamentu Obrony USA, który pierwotnie zalecał 3 przebiegi nadpisywania (pierwszy ustalonym znakiem, drugi jego dopełnieniem, trzeci losowymi znakami, z weryfikacją po każdym przebiegu). Nowsze interpretacje mogą wymagać więcej przebiegów.
      • NIST SP 800-88: Standard amerykańskiego Narodowego Instytutu Standaryzacji i Technologii, który definiuje różne metody czyszczenia (Clear, Purge, Destroy) w zależności od wrażliwości danych i typu nośnika. Metoda “Purge” dla dysków magnetycznych może obejmować nadpisywanie specjalnymi wzorcami.
      • Inne standardy, np. niemiecki VSITR, rosyjski GOST P50739-95.
    • Liczba przebiegów nadpisywania i rodzaj użytych wzorców wpływają na poziom bezpieczeństwa (im więcej przebiegów i bardziej złożone wzorce, tym trudniejsze odzyskanie danych).
    • Proces nadpisywania może być czasochłonny, zwłaszcza dla dużych dysków twardych (może trwać wiele godzin).
  2. Szyfrowane kasowanie (Cryptographic Erase – CE):
    • Dotyczy dysków samoszyfrujących (SED – Self-Encrypting Drives), które automatycznie szyfrują wszystkie zapisywane na nich dane za pomocą wbudowanego klucza szyfrowania.
    • Bezpieczne kasowanie w tym przypadku polega na usunięciu (wymazaniu lub zmianie) klucza szyfrowania przechowywanego na dysku. Bez tego klucza, wszystkie dane na dysku stają się kryptograficznie nieczytelne (bezużyteczną zbieraniną zaszyfrowanych bitów).
    • Jest to metoda bardzo szybka (trwa kilka sekund) i uważana za bardzo bezpieczną, o ile implementacja szyfrowania na dysku jest poprawna.
  3. Funkcja Secure Erase (ATA Secure Erase):
    • Jest to standardowa komenda wbudowana w firmware większości nowoczesnych dysków twardych (zarówno HDD, jak i SSD) interfejsu ATA (PATA/SATA).
    • Po jej wywołaniu, kontroler dysku wykonuje wewnętrzną procedurę kasowania danych, która może polegać na nadpisywaniu (dla HDD) lub specjalnych operacjach na komórkach pamięci flash (dla SSD, np. zerowanie bloków).
    • Jest to zazwyczaj szybsze i bardziej efektywne niż nadpisywanie realizowane przez oprogramowanie zewnętrzne, ponieważ firmware dysku ma bezpośredni dostęp do fizycznej struktury nośnika.

Dostępność i użycie funkcji Secure Erase:

  • Funkcja bezpiecznego kasowania dysku twardego jest zazwyczaj dostępna w menu serwisowym lub administracyjnym drukarki/MFP (wymaga uprawnień administratora).
  • Przed uruchomieniem procesu, urządzenie często wyświetla wielokrotne ostrzeżenia, że operacja jest nieodwracalna i spowoduje utratę wszystkich danych zapisanych na dysku, w tym zadań, ustawień i konfiguracji.
  • Po zakończeniu procesu, urządzenie może wymagać ponownej inicjalizacji lub przywrócenia ustawień fabrycznych.
  • Niektóre urządzenia mogą oferować możliwość automatycznego, bezpiecznego kasowania tymczasowych danych zadań drukowania po ich zakończeniu (tzw. Job Overwrite lub Immediate Overwrite), co zapewnia bieżącą ochronę, a nie tylko przy wycofywaniu urządzenia.

Bezpieczne kasowanie dysku twardego jest niezbędnym krokiem w cyklu życia urządzenia drukującego, który przetwarza lub przechowuje wrażliwe informacje. Zapewnia ono, że poufne dane nie wpadną w niepowołane ręce i pomaga organizacjom spełnić wymogi bezpieczeństwa oraz regulacje dotyczące ochrony danych. Ignorowanie tego aspektu może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych, finansowych i reputacyjnych.